SSPPNet ah tulai in Gam-le-leitang thu leh, Manipur Govt. in Singtanggam toh kisai ah Act tuamtuam bawl sawm in akisingsa hi. SSPPNet ah "Autonomous State under Article 244A-Is it really feasible or achievable" chih thulu ah kikupna paizeel a, tamtakte'n gam-le-leitang kepbitna toh kisai a mangbat thu agen uhi. Tua bang kal ah, thukup hiai anuai abang bawl ahi:
Na hamhaihna thute uh kana simsim chiangin, ka theihlouh thute thei thak a navaak tuan mahmah diing kasak leh, na hon loh ua, hamhaihna kokhuk ah ka kesuk! I topic/subject bang uh leng Article 244A lamlam hi kei henla'n, "Hamhaihna Gam a Chihmawhna" ('Hamhaih kidemna' chuh hilou in) houh ahi zaw diam? Kenle hamhaihna point 6 tak (dotna le hi thou in) kon bawl di :-)
1. Hamhaihna masa pen din, MLR & LR Act kizatna khua 89 te bangbang ahi, hong gen thei i om di ua aw? Manipur ah khua (Village) 2391 om laka 89 a MLR & LR Act kizang i chi ua, i houlimna ua pat in Lamka bang le khua 89 te laka tel kha hileh kilawm in kana thei. Guite kual/Thanlon bial khuate ah chuh hiai MLR & LR Act kizang lou (nailou) ahi di maw?
2. Gam/khua neitu (hausa) kiluah tou (inheritance) i chi ua, ahihleh Singtanggam (Guite kual & etc) a mimal in gam alei te register bawl ahihnak leh neitu hihna taktak (legal ownership) nei uh hilou di hiam? Kana theih dan in, singtanggam a gam lei ahih a, register bawl ahih chiangin, "unsurveyed hill land measuring about so and so acres/hectares...." chi in ki gelh sek a, ahihleh unsurveyed land ahih ziaka neitu hihna taktak kinei tuanlou di ahi diam? Huchi ahihleh, unsurveyed land leh Surveyed land in kibatlouhna nei tuanlou di avoi maw? Huchi ahih thouthou ahihleh, PRI bang deihhuai lua hilou di? Community (land) ownership deihhuai zaw di hilou di amaw?
3. Tua omdan (i gendan un), ut hunhun a hausa beisak theih didan bang kasa. Chihbel, hausate kianga a Govt./GoM in compensation apiak nak leh (adik diam?). Ahimhim in, Kho hausa ichih te bangziak a kho hausa hi uh ahi di? Nidang lai a galhat a gam alak zeel ziak uh ahi diam? Or, British te'n gamlai ana piak ziak ua hausa hi mai uh ahi diam? Ahihkeh, tulai in, utziak leh neih zoh ziaka kho hausa hihtheih ahi diam? Huchi kawmkal ah, Hausa bang beisak hita leh, agam/khua uh Govt. ah lut hita chi aw? Mimal in gam lianpipi hausate akipan aleite uh lah, register hoihtak a kibawl, sale deed ngen hi zawmah, value sang taktak ngen bang hi'n chin, huaite le Govt. aa hi mai di ahi diam? Amau lawi in compensation amu sam du'am? Amuh kei di uh leh bel, midang teng saanga amau lawi adia, PRI or The Manipur (Hill Areas) District Councils (Fourth Amendment) Act, 2011 & The Manipur (Village Authorities in Hill Areas) (Amendment) Act, 2011 te deihhuai hetlou di mah ei voi maw?
4. Conversion of land use toh kisai ah, Mimal in singtamgam a gam lianpipi a lei chiang ua kha 'agriculture land' chi a kigelh taangpi in ka thei a. Etsakna din (eilak ah): Heutupa D. Kamsuanthang bang in Maukot gam lianpi lei (kichi) in, huaikha lou (farm) bawlna di, huchibang mah in, Pu Lian C Tombing bang in Tonglon (P), huchi bangbok in, Enpum, Suangdoh, Aibulon, Lungchin, Lungthul, Singngat, etc bang leng Lamka leh Imphal a mihausa bangzah hiamte'n lei uh. Akhen in, lou/farm bawl uh. Summuhna dia zang thei. Hiai a gam kileite agriculture land apat in Residential land din conversion abawl thei du'am? Bawl thei le uh, khua sat a, kho hausa khat suak thei di uh hilou ahi diam? Huchia M/o Rural development nuai a fund tuamtuam te ngah thei zawmah di uh hilou maw?
5. Unau Thadou te bang in leng gam hah lei petmah un, Namdang khua (abikin Zomite khua) ah gam lianpipi lei uh. Khothak sat uh. Kho hausa (Ningthou) ki behlap zungzung mai uh. Singngat Constituency sung bang i etleh, Nidang a Thadou/Kuki tam hetlou. Paite te saanga leng tawmzaw tham uh. Tua chuh khothak tam mahmah ta. Inn tawmchik om napi voters tam petmah om uh. MLA bang nei theita mawk uh. Village grouping di bang chuh buaipih a nei kha vetlou uh (bang).....
6. Eilak ah bang ah leng, mihausate'n gam alei chiang un, eisung kia khawngah ki lei mawk lou in, namdangte lak khawnga lei in, khothak sat thei didan khawng ngaihtuah thei mai le, chih huai simsim aka (ei gam lah namdangte khut i tunsaklouh kawmkawm un). Tua issue i gengen te uh bang leng, Manipur vaihawmna innpi a hon tangkou sak diing omlou bang maimah. MLA bang tam nei zaw deuhle houh, khat bek thuzohzoh om na lou di adiam, chih sim in om. Politics i sai dek taktak chiang ua 'politics is all about numbers' chih hi zeel.... Solkal a sik-le-tang a pau di poimoh sa lah kibang, lah, ngaihsak (zou) tuan taktak lou. Gamkeek ut lua hina pi, mimal nopsakna ditan lel khawnga ki makaih (ki bang).
End line: Huai pek apat tuni tan, akhonung pil lam ngen in i pai ua, lawite va-uk a leeng (dek)chiang ua lah Patau dak khen bongbong zeel. I gengen/kikupkup chiang ua lah complicate gai vek zeel. Abul ah kipan thakni, chih lah om thei nawnlou. Hamhaihna tuichiim tunga Buaina Longpi a tuang in, leitak laka ki galkai thei mahmah lou! SOS message lah zak a om ngeilou. I va gengen chiang ah lah, "who will bell the cat" chih kitung suk zeel!
So, can somebody bell the cat?
But, i, me and myself cannot bell the cat!!!
from helplessness to hopelessness..................
No comments:
Post a Comment